Η Καθαρά Δευτέρα συμβολίζει την καθαρότητα και την αγνότητα, καθώς είναι η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, δηλαδή της μεγάλης νηστείας του Πάσχα που διαρκεί σαράντα ημέρες, όσες και οι ημέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.
Αποτελεί κινητή γιορτή, η οποία εξαρτάται από την ημερομηνία του Πάσχα. Συγκεκριμένα πέφτει κάθε χρόνο σαράντα οχτώ ημέρες πριν το Ορθόδοξο Πάσχα και προφανώς πάντοτε ημέρα Δευτέρα.
Ονομάστηκε Καθαρά Δευτέρα, διότι καλούμαστε να καθαρίσουμε το σώμα και την ψυχή μας, αφήνοντας πίσω τις αμαρτωλές μας συνήθεις, τις κραιπάλες και τα αρτύσιμα φαγητά, δηλαδή τα μη νηστίσιμα. Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας είναι γνωστός και ως «Κούλουμα». Σε κάθε περιοχή της χώρας μας γιορτάζονται διαφορετικά. Ωστόσο, παντού επικρατούν τα πεντανόστιμα σαρακοστιανά εδέσματα με τη συνοδεία δημοτικών τραγουδιών και χορού. Κατά τον Νικόλαο Πολίτη, πατέρα της ελληνική λαογραφίας, η λέξη «Κούλουμα» προέρχεται από το λατινικό “Culumus”, που σημαίνει αφθονία και τέλος, το τέλος της Αποκριάς.
Βασική θέση στο εορταστικό τραπέζι έχει η λαγάνα. Είναι ένα είδος άζυμου ψωμιού, που φτιάχνεται χωρίς προζύμι ή μαγιά και έχει χαρακτηριστικό πλατύ σχήμα για να ψήνεται εύκολα. Φυσικά δε λείπουν ο χαλβάς, η ταραμοσαλάτα, οι ελιές, τα λαχανικά και το τουρσί. Πολλοί προτιμούν τα θαλασσινά, όπως χταπόδια, σουπιές και καλαμάρια, ενώ άλλοι τα όστρακα, μύδια και στρείδια. Οι πιο παραδοσιακοί επιλέγουν το εθνικό μας φαγητό, τη φασολάδα.
Κύριο έθιμο της ημέρας αποτελεί το πέταγμα του χαρταετού. Η συγκεκριμένη συνήθεια προέρχεται πιθανότατα από την Κίνα. Λέγεται ότι συμβολίζει την επιθυμία των ανθρώπων να εξυψωθούν πνευματικά και να πλησιάσουν τον Θεό. Οι ουρανοί γεμίζουν με φανταχτερά χρώματα και περίτεχνα σχέδια. Σε διάφορες περιοχές κατασκευάζουν πρωτότυπους χαρταετούς και τους διακοσμούν με όμορφα χρώματα και σχέδια για να ξεχωρίσουν. Μικροί και μεγάλοι συναγωνίζονται για το ποιος χαρταετός θα φτάσει ψηλότερα.
Καλή Σαρακοστή!
